اشیا آیینی شامل ، آویزهای ماسک برنزی، نقوش ببر و یراق برنزی اسب با قدمت ۲۵۰۰ یال در جنوب اورال کشف شد.
مجله اینترنتی باستان شناس : «در دشتهای پهناور اورال جنوبی، باستانشناسان یک مجموعه آیینی-قربانی چشمگیر را آشکار کردهاند که درک ما از فرهنگهای قبایل کوچنشین اولیه را دگرگون میسازد. این کشف که توسط مؤسسه باستانشناسی آکادمی علوم روسیه انجام شد، بر یک گودال آیینی کمعمق متمرکز است که در آن آویزهای ماسک برنزی نادر، پلاکهای مشبک برنزی، زین و برگ اسبهای نخبگان، و حتی پلاکی زرین با نقش سر و دست ببر یافت شد. این مجموعه به قرن چهارم تا اوایل قرن سوم پیش از میلاد تعلق دارد و اکنون بهعنوان یکی از غنیترین انباشتهای آیینی ثبتشده در منطقه شناخته میشود.
این یافته در فصل میدانی ۲۰۲۵ و در گورستان وسیع «ویسوکایا موگیلا – استودنیکین مار» در منطقه اورنبورگ به دست آمد؛ مجموعهای تدفینی عظیم که بیش از شش کیلومتر در میاندورگاه اورال–ایلیک امتداد دارد. در جریان بررسی فضای میانکورگانی پیرامون بزرگترین تپهگور، باستانشناسان متوجه پراکندگی قطعات فلزی شدند—خردههای آهن، پسالیاهای برنزی (psalia: قطعات زینافزار اسب)، و پلاکهای تزئینشده—که بر سطح خاک شخمخورده پراکنده بودند. آنچه در ابتدا همچون اشیای جابهجا شدهی تصادفی به نظر میرسید، بهزودی داستانی عمیقتر را آشکار ساخت.
در زیر لایههای سطحی آشفته، گودال آیینی با چینش دقیق قرار داشت. این ویژگی کمعمق و دایرهای، تراکم بالایی از نذورات آیینی را در خود جای داده بود: مجموعههای کامل دهنه و افسار اسب، زیورآلات برنزی و دوفلزی، قطعات استخوانی منقوش، و پلاکهایی با نقوش حیوانسبک (animal style motifs). بیش از صد شیء سالم و بیش از پانصد عنصر تزئینی کوچکتر به دست آمد—شواهدی از یک انباشت آیینی سازمانیافته که با کوچنشینان صاحبمنصب و جایگاه بالا مرتبط است.»
آنچه در این مقاله می خوانید
- مجموعهای بیمانند در اورال جنوبی
- زینافزار نخبگان و نذورات آیینی
- پنجرهای به سوی قدرت قبایل کوچنشین باستان و شبکههای فرهنگی
- گسترش نقشهی چشماندازهای آیینی کوچنشینان
مجموعهای بیمانند در اورال جنوبی
هرچند زین و برگ اسب از اجزای آشنا در تدفینهای کوچنشینان است، بسیاری از اشیای این گودال بهسبب ظرافت ساخت و کمیابیشان برجستهاند. در میان شاخصترین یافتهها، آویزهای ماسک برنزی—پلاکهای کوچک با چهرههای انسانی سبکپردازیشده—قرار دارند. این اشیای انسانریخت (anthropomorphic) در اورال جنوبی بهغایت نادرند و برای نخستین بار در یک زمینه آیینی ظاهر شدهاند. ویژگیهای بیانی و فرم نمادین آنها نشان میدهد که احتمالاً کارکردی آیینی یا حفاظتی داشتهاند.
یکی از چشمگیرترین جنبههای این مجموعه، تنوع زیباییشناختی آن است. پلاکهای برنزی با نقوش مشبک، پلاکهای دایرهای تخت با مرکز برجسته، و پلاکهایی مزین به پرندگان، سواستیکاها، و جانوران شگفتانگیز، مهارت هنریای را نشان میدهند که بهندرت در اورال جنوبی دیده شده است. حتی استثناییتر از اینها، پلاکهای ماسک انسانریخت—عناصر کوچک برنزی به شکل چهرههای انسانی—و یک آویز برنزی یگانهاند که همگی بهعنوان کشفیات بیسابقه در منطقه برجسته میشوند.»
«شاید چشمگیرترین شیء منفرد، پلاک زرینی باشد که سر و دست پیشین ببر را به تصویر میکشد. چنین تصویرپردازیهای جانورریخت (zoomorphic imagery) بهطور گسترده با سنتهای هنر حیوانسبکِ استپی (steppe animal-style art) پیوند دارد. با این حال، نقشمایههای ببر در این منطقه نسبتاً نادرند و همین امر این قطعه را هم نمادین و هم احتمالاً وارداتی جلوه میدهد.
از سراسر وب
بنا بر گفتهی سرپرست پروژه، سرگئی سیروتین، مقیاس و پیچیدگی این یافته از هر مجموعه آیینی شناختهشدهی دیگر در میان کوچنشینان اولیهی اورال جنوبی فراتر میرود. او تأکید میکند که هرچند برخی اشیا شباهتهایی با یافتههای کورگانهای غنیِ نوع فیلیپوفسکی دارند، بسیاری از آنها همسانیهای مستقیمی با شمال قفقاز، منطقهی دون، و سواحل شمالی دریای سیاه نشان میدهند. حضور این اشیا شبکههای گستردهی ارتباطی، تعاملات فرهنگی، و نمادپردازی مشترکی را برجسته میسازد که زمانی جوامع استپی دوردست را به هم پیوند میداد.»
زینافزار نخبگان و نذورات آیینی
محتوای گودال، نقش پیچیدهی اسبها در زندگی آیینی کوچنشینان را آشکار میسازد. باستانشناسان مجموعههای کامل دهنه و افسار را ثبت کردند، شامل دهنههای آهنی، پسالیاهای شاخی و فلزی، اجزای برنزی سربند (headstall)، و شمار فراوانی پلاکهای تزئینی در اشکال و اندازههای گوناگون. بسیاری از این اشیا با یافتههای تدفینهای فرهنگ فیلیپوفسکیِ نخبگان همسانی دارند—نمادهایی از جایگاه و قدرت در میان اشراف کوچنشین قرن چهارم پیش از میلاد.
فراتر از تجهیزات، ماهیت آیینی گودال با کشف کاسهای چوبی که با روکشهای نقرهای به سبک حیوانسبک تزئین شده بود، آشکارتر شد. این کاسه که احتمالاً در مناسک آیینی به کار میرفته، عمداً در کنار زینافزار اسب قرار داده شده بود. در نزدیکی آن، آروارههای یک گراز یافت شد—که بهعنوان نذری قربانی تفسیر میشود—بههمراه قطعاتی از یک ظرف سفالی دستساز که احتمالاً در جریان آیین عمداً شکسته شده بود.
در مجموع، این عناصر نشانهی یک اجرای آیینی پیچیدهاند، احتمالاً مرتبط با مناسک پساتدفینی که در نزدیکی کورگانهای یادمانیِ نخبگان کوچنشین برگزار میشد. بهجای قرار دادن این اشیا درون اتاق تدفین، به نظر میرسد کوچنشینان باستانی آیینها را در فضاهای آیینی باز اجرا میکردهاند و نذورات را برای تکریم نیاکان یا حفظ اقتدار معنوی خاندانهای حاکم برجای میگذاشتهاند.»
پنجرهای به سوی قدرت قبایل کوچنشین باستان و شبکههای فرهنگی
«گورستان بزرگ، با پنج گروه کورگان و نزدیک به چهارده گورپشته بزرگ، مدتهاست که بهعنوان یکی از مهمترین محوطههای کوچنشینان اولیه در اورال جنوبی شناخته میشود. کاوشهای انجامشده از سال ۲۰۱۵ نشان دادهاند که بزرگترین تپهها به نخستین فاز استقرار تعلق دارند و ارتباط نزدیکی با مجموعه مشهور فیلیپوکا I دارند. این تپهها دورهای را نمایندگی میکنند که در آن نخبگان کوچنشین نفوذ خود را در سراسر استپ تثبیت کرده، سرزمینهای وسیعی را تحت کنترل گرفته و شبکههای فرهنگی گستردهای را بنیان نهادهاند.
تنوع اشیای یافتشده در گودال آیینی سال ۲۰۲۵ این تفسیر را تقویت میکند. بسیاری از اشیا بازتابدهندهی ویژگیهای شاخص صنعتگری فیلیپوفسکی هستند، در حالی که برخی دیگر پیوندهای آشکاری با شمال قفقاز، منطقهی دون، و سواحل شمالی دریای سیاه نشان میدهند. حضور چنین اشیای وارداتی یا از نظر سبک بیگانه، مسیرهای گستردهی مبادله و پیوندهای نمادین را آشکار میسازد که جوامع استپی دوردست را به یکدیگر پیوند میداد.»
گسترش نقشهی چشماندازهای آیینی کوچنشینان
این کشف شواهد قانعکنندهای ارائه میدهد که فضاهای میانکورگانی—بخشهایی که مدتها در باستانشناسی استپی نادیده گرفته میشدند—بهعنوان حوزههای فعالِ اجرای مناسک آیینی عمل میکردهاند. مقیاس و غنای این مجموعه آیینی نشان میدهد که خود کورگانها نهتنها بهعنوان نشانههای تدفینی، بلکه بهعنوان مراکز آیینی بلندمدت نیز کارکرد داشتهاند؛ جایی که نسلهای پیدرپی آیینهای یادبود و باززایی را به اجرا میگذاشتند.
با تراکم بیسابقهی آویزهای ماسک، پلاکهای برنزی، و زینافزار نخبگان، گودال آیینی تازه آشکارشده بهعنوان یکی از مهمترین دستاوردهای باستانشناسی سالهای اخیر برجسته میشود—پنجرهای زنده به جهان آیینیِ اشراف کوچنشین باستان و میراث پایدار آنان در سراسر استپ اوراسیایی.»
نظرات کاربران